ഏഷ്യന് ഭൂഖണ്ഡത്തിലെ പ്രധാനപ്പെട്ട പര്വ്വതനിരയാണ് ഹിമായലയം. ഈ പര്വ്വതനിര ഇന്ത്യന് ഉപഭൂഖണ്ഡത്തെയും ടിബറ്റന് ഫലകത്തെയും തമ്മില് വേര്തിരിക്കുന്നു. ഇന്ത്യന് ഉപഭൂഖണ്ഡത്തിന്റെ ഭൂമിശാസ്ത്രപരവും സാംസ്കാരികവും ആയ വ്യത്യസ്തതക്കുള്ള മുഖ്യ കാരണഹേതുവായ പര്വ്വത നിരയാണ് ഹിമാലയ പര്വ്വതം. മഞ്ഞിന്റെ വീട് എന്നാണ് ഹിമാലയം എന്ന നാമത്തിന്റെ അര്ത്ഥം.
ഭൂമിയിലെ ഏറ്റവും വലിയ പര്വ്വതനിരയാണ് ഹിമാലയത്തിലാണ്, ഏറ്റവും വലിയ കൊടുമുടികള് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത് ഇതിലാണ്. എവറസ്റ്റ്, K2 (പാക്കിസ്ഥാന്റെ ഉത്തര മേഖല) എന്നിവ ഇതില്പ്പെടുന്നു. ഇതിലുള്ള കൊടുമുടികളുടെ ഉയരത്തിന്റെ വന്യത മനസ്സിലാക്കണമെങ്കില് ആന്ഡെസ് പര്വ്വതനിരയിലുള്ള അകോന്കാഗ്വ കൊടുമുടിയുടെ ഉയരം താരതമ്യം ചെയ്താല് മതിയാകും, അകോന്കാഗ്വയാണ് ഏഷ്യയ്ക്ക് പുറത്തുള്ള ഉയരം കൂടിയ കൊടുമുടി ഇതിന്റെ ഉയരം 6,962 മീറ്ററാണ് അതേസമയം 7,200 മീറ്ററിനു മുകളില് ഉയരമുള്ള 100 ല് കൂടുതല് കൊടുമുടികള് ഹിമാലയത്തിലുണ്ട്.
ആറ് രാജ്യങ്ങളിലായി ഇത് വ്യാപ്ച്ച് കിടക്കുന്നു: ഭൂട്ടാന്, ചൈന, ഇന്ത്യ, നേപ്പാള്, പാക്കിസ്ഥാന്, അഫ്ഗാനിസ്ഥാന് എന്നിവയാണ് ഈ രാജ്യങ്ങള്. ലോകത്തിലെ പ്രധാനപ്പെട്ടാ മൂന്ന് നദീതട വ്യവസ്ഥയുടെ ഉല്ഭവസ്ഥാനവും ഇതിലാണ്, സിന്ദു, ഗംഗ-ബ്രഹ്മപുത്ര, യാങ്ങ്സെ എന്നിവ, ഏതാണ്ട് 1.3 ബില്യണ് ജനങ്ങള് ഹിമാലയന് നദീതടങ്ങളെ ആശ്രയിക്കുന്നു.
പടിഞ്ഞാറ് സിന്ദു നദീതടം മുതല് കിഴക്ക് ബ്രഹ്മപുത്ര നദീതടം വരെ ഏകദേശം 2,400 കി.മീ നീളം ഇതിനുണ്ട്, പശ്ചിമഭാഗത്തെ കാശ്മീര്-ചിന്ജിയാങ്ങ് മേഖലയില് 400 കി.മീ യും കിഴക്ക് ടിബറ്റ്-അരുണാചല് പ്രദേശ് മേഖലയില് 150 കി.മീ എന്നിങ്ങനെ വീതിയില് വ്യത്യാസം കാണപ്പെടുന്നു.
മടക്കു പര്വതങ്ങളില് പെടുന്ന ഹിമാലയം, ഇന്തോ-ആസ്ത്രേലിയന് ഭൂഫലകം, യൂറേഷ്യന് ഭൂഫലകം എന്നിവയുടെ കൂട്ടിമുട്ടലില് നിന്നും ഉടലെടുത്തതാണെന്ന് കരുതുന്നു. ഏതാണ്ട് 70 ദശലക്ഷം വര്ഷങ്ങള്ക്കുമുന്പാണീ കൂട്ടിയിടി നടന്നത്.
ഭാരത ചരിത്രവുമായി ഹിമാലയം ചേര്ത്തുകെട്ടപെട്ടിരിക്കുന്നു. ക്രിസ്തുവിനു രണ്ടായിരം വര്ഷങ്ങള്ക്കു മുമ്പെങ്കിലും തന്നെ ഹിമവാന്, ഹിമാലയം, ഹൈമവതി മുതലായ വാക്കുകള് ഉപയോഗിച്ചിരിക്കുന്നതായി കാണാം. ഹൈന്ദവ ചരിത്രവുമായി ഹിമാലയത്തിന് അഭേദ്യമായ ബന്ധങ്ങളുണ്ട്. പരമശിവന്റെ ആസ്ഥാനമായ കൈലാസം ഹിമാലയത്തിലാണ്. പാര്വതി ദേവി ഹിമവാന്റെ പുത്രിയാണെന്നാണ് വിശ്വാസം. രാമായണം, മഹാഭാരതം എന്നിവകളിലും പുരാണങ്ങളിലുമെല്ലാം തന്നെ ഹിമാലയത്തെ പരാമര്ശിച്ചിരിക്കുന്നതു കാണാം.
ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും ഉയരം കൂടിയ പര്വ്വത നിരയാണ് ഹിമാലയ പര്വ്വത നിര. ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും ഉയരംകൂടിയ കൊടുമുടിയായ എവറസ്റ്റ് ഹിമാലയത്തിലാണ്. 2410 കിലോമീറ്റര് ആണ് ഹിമാലയത്തിന്റെ നീളം. പടിഞ്ഞാറ് സിന്ധു നദി മുതല് കിഴക്ക് ബ്രഹ്മപുത്ര നദി വരെ ഉള്ള പര്വ്വതങ്ങളെ ആണ് ഹിമാലയം എന്നതുകൊണ്ടുദ്ദേശിക്കുന്നത്.
സമാന്തരങ്ങളായ മൂന്നു നിരകള് ചേരുന്നവയാണ് ഹിമാലയം. ഹിമാദ്രി(Greater Himalaya), ഹിമാചല്(Lesser Himalaya), സിവാലിക്(Outer Himalaya) എന്നിവയാണവ. ടിബറ്റന് ഹിമാലയം(Trans Himalaya) ഹിമാലയത്തിന്റെ വടക്കായി നിലകൊള്ളുന്നു.
ഹിമാലയത്തിന്റെ വടക്കേ നിരയാണിത്. ഏറ്റവും ഉയരം കൂടിയതും നിരകളില് ആദ്യമുണ്ടായവയും ആണ് ഈ നിര. എവറസ്റ്റ്, കാഞ്ചന് ജംഗ, നംഗ പര്വതം, നന്ദാ ദേവി തുടങ്ങി ഒട്ടനവധി കൊടുമുടികള് ഈ നിരയിലാണുള്ളത്.
ഹിമാദ്രിക്കു തൊട്ടു തെക്കായുള്ള ഈ നിര അത്ര തന്നെ ഉയരമില്ലാത്ത പര്വ്വതങ്ങളെ ഉള്ക്കൊള്ളുന്നു. ഡാര്ജിലിംഗ്, മസ്സൂറി, നൈനിറ്റാള് തുടങ്ങി ഒട്ടനവധി സുഖവാസ കേന്ദ്രങ്ങളെ ഈ പ്രദേശം ഉള്ക്കൊള്ളുന്നു. ഹിമാചല് ഏകദേശം പൂര്ണ്ണമായും ഇന്ത്യയിലാണുള്ളത്.
ഹിമാലയത്തിന്റെ ഏറ്റവും തെക്കുള്ള നിര. ഉരുള് പൊട്ടല്, ഭൂകമ്പം എന്നിവ ഈ നിരയില് സാധാരണമാണ്. ഡൂണ്സ് എന്നറിയപ്പെടുന്ന വിസ്തൃത താഴ്വരകള് സിവാലിക് നിരയിലാണ്(ഉദാ: ഡെറാഡൂണ്).
വളരെയധികം വൈവിധ്യം നിറഞ്ഞ ജീവജാലങ്ങള് ഇവിടെയുള്ളതിനാല് ലോകത്തിലെ മഹാ വൈവിധ്യ പ്രദേശങ്ങളില് ഒന്നായി ഈ പ്രദേശത്തെ കണക്കാക്കുന്നു. യതി മുതലായ ഇന്നും തീര്ച്ചപ്പെടുത്താന് കഴിയാത്ത ജീവികളും ഇവിടെ ഉണ്ടെന്നാണ് തദ്ദേശവാസികള് പറയുന്നത്. ആഗോള താപനവും മലകയറ്റക്കാരും പരിസ്ഥിതിക്ക് നാശം വരുത്തുന്നതായി കരുതുന്നു.